یکی از مصادیق بارز رشد اقتصادی کشور ارتقای بخش کشاورزی است که در این میان توسعه نیشکر از اهمیت بالایی برخوردار است از دیرباز نقش نیشکر در رشد و شکوفایی اقتصاد خوزستان و کشور بسیار مهم و انکارناپذیر است.
بخش اعظم شکر مورد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود و با توجه به ظرفیت بالای کشور در تولید شکر رسیدن به خود کفایی در تولید این محصول برای کسب استقلال ملی ضروری است لیکن باید از پتانسیل‌های بالای موجود در منطقه خوزستان با توجه به شرایط اقلیمی آبی و خاکی در تولید نیشکر استفاده کرد.
نیشکر یک محصول مادر در کشاورزی خوزستان است که ده‌ها محصول با ارزش افزوده اقتصادی قابل توجه از آن تولید می‌شود زیرا کشاورزی دانش بنیان به فرموده رهبر معظم انقلاب امنیت غذایی کشور را حاصل خواهد کرد.
زنجیره ارزش محصولات نیشکر باعث صادرات ارزآور خواهد شد که با برنامه‌ریزی صحیح قطعاً صنایع جانبی پر رونق تر و پردرآمدتر از تولید شکر خواهد بود.
کشاورزی پایدار علم محور و مبتنی بر محیط زیست در کنار تولید و ایجاد اشتغال ویژگی‌های مهم نیشکر در تولید کشاورزی خوزستان است و نیمی از محصولات کشاورزی استان را تشکیل می‌دهد.
این صنعت با ۸۴ هزار هکتار مزارع هوشمند و روش‌های نوین در داشت، کاشت و برداشت به عنوان صنعتی پیشرو در کشاورزی شناخته شده است.
این صنعت برای افزایش بهره‌وری در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی و صنعت و آبیاری از توان علمی دانشگاه ها و شرکت‌های دانش بنیان به صورت مستمر استفاده می‌کند.
شرکت توسعه نیشکر توانسته بر پایه تحقیق و پژوهش صنایع جانبی و پایین دستی خود را توسعه دهد و محصولات متنوعی نظیر خمیر مایه، الکل طبی، ام.دی.اف، خوراک دام و شکر دارویی تولید کند و با ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تولید محصولات جدید نیشکر و ایجاد کارخانه‌های تولید اسانس و کالیپتوس کود فسفات و غیره در جهت تکمیل زنجیره تولید باعث رونق اشتغال در منطقه شده است.
توسعه ظرفیت‌ها، ایجاد هم افزایی و تحقق اقتصاد دانش بنیان جهت پیشرفت پایدار و تکمیل زنجیره ارزش از صنعت نیشکر همچون برداشت سبز، مدیریت منابع آب، انرژی و زایدات کشاورزی نقش موثری در بهره وری نیشکر در همه بخش ها دارد.
شرکت توسعه نیشکر با استفاده از ظرفیت و طرح های محیط زیستی شرکت‌های دانش بنیان و فناور ضمن ایجاد ارزش افزوده بالاتر در محصولات نیشکر توانسته در جهت رفع مسائل محیط زیستی اقدام کند.
تولید محصولات با ارزش از پسماند و پساب نیشکر و افزایش تاب آوری و ارتقای بهره‌وری آب از طریق پیاده‌سازی سیستم‌های هوشمند در مدیریت آب، پسماند و انرژی از جمله اقدامات تحقیقاتی و انجام شده در شرکت نیشکر است.
شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی با شناسایی و تولید ۲۴ رقم نیشکر در موسسات تحقیقاتی خود موجب صرفه‌جویی ارز قابل توجهی در صنعت نیشکر شده است .
ارزآوری صادرات محصولات پایین دست صدها برابر محصولات خامی است که در حوزه‌های مختلف از کشور صادر می‌شود که اگر برنامه‌ریزی در تمامی حوزه‌های صنعتی بر مبنای توسعه زنجیره ارزش باشد درآمدهای خوبی برای استان و کشور به دنبال خواهد داشت.
یکی دیگر از اقدامات انجام شده در حوزه کشاورزی حذف سموم و آفت کش‌های شیمیایی از مزارع نیشکر با استفاده از کنترل بیولوژیک است که اقدامی مهم در عرصه کشاورزی است که این صنعت را در رده صنایع دوستدار محیط زیست قرار داده است.
استفاده از روش‌های نوین آبیاری و ارتقای سیستم‌های آبیاری تحت فشار از جمله اقداماتی است که در زمینه بهینه‌سازی مصرف آب صورت گرفته است.
طراحی و بومی‌سازی دستگاه‌ها و ادوات کشاورزی و صنعتی همچون ساخت کارنده نیشکر، دروگر، ساخت ربات جوشکار، ساخت دستگاه انتقال دهنده ملاس، بخشی از اقدامات این شرکت در بومی‌سازی تجهیزات کشاورزی و صنعتی در راستای تولید دانش بنیان است.
* چالش ها و موانع توسعه نیشکر
معمولأ اجرای طرح‌های توسعه‌ای و زیربنایی و به‌خصوص کشاورزی، دستخوش بسیاری از عوامل وابسته و غیروابسته می‌گردند، عواملی همچون عدم تطابق نیاز آبی نیشکر با پتانسیل‌های منابع آبی منطقه ،چالش‌های زیست‌محیطی، عدم استفاده کافی و صحیح از کارشناسان و متخصصان بومی و محلی در طرح‌های نیشکر، عدم بهره‌وری از منابع و نهاده‌های موجود در شرکت‌های نیشکر، پایین‌بودن راندمان نیروی کار، ماشین‌آلات، آب مصرفی و سیستم های آبیاری، کود شیمیایی، بذور، ضعف در تکنیک‌های علمی در کاشت، داشت و برداشت محصول و عدم توجه کافی به موضوع بازاریابی از عمده شقوق (شکاف‌های) کلی پایین‌بودن بهره‌وری در جوامع جهان سوم است.
یکی از عوامل موفقیت در نائل‌شدن به اهداف از پیش تعیین‌شده هر سازمان، ثبات مدیریتی است. تغییرات مدیریتی و رفتارهای گوناگون مدیران یکی دیگر از موانع توسعه نیشکر است.
عدم سرمایه‌گذاری کافی و مناسب در کشت و صنعت نیشکر، تعرفه پایین واردات شکر و فعالیت انحصارگران، یارانه صادرات تولید کنندگان خارجی، فقدان نقدینگی واحدها نیز از عوامل عدم پیشرفت در صنعت نیشکر است.
لذا در جهت رفع چنین موانعی اقدامات حمایتی نظیر اصلاح تعرفه وارداتی، هماهنگی وزارتخانه‌های مختلف، مشارکت واحدها در تحقیق و توسعه، همکاری با سایر کشورهای تولید کننده و همچنین توسعه صنایع جانبی متعدد در جهت اشتغال زایی بسیار موثر است.
نویسنده: مینا رامی
